Dürtüsellik, gündelik yaşamda hızlı karar verme ya da ani hareket etme gibi biçimlerde gözlemlenebilen, ancak yoğunlaştığında bireyin hayattaki işlevselliğini sekteye uğratabilen karmaşık bir psikolojik özelliktir. Dürtüsellik sağlıklı sınırlar içinde yaratıcı düşünmeyi ya da risk almayı destekleyebilse de kontrolsüz olduğunda yıkıcı sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle dürtüsellik, yalnızca davranışsal bir eğilim değil, nörobilişsel işleyişin de bir yansıması olarak ele alınır.

Dürtüsellik, özellikle beyindeki prefrontal korteksin, amigdalanın ve dopaminerjik sistemlerin etkileşimiyle şekillenir. Prefrontal korteksin zayıf işlevi, bireyin geleceği düşünme ve davranışlarını düzenleme kapasitesini azaltarak dürtüsel tepkilerini artırır. Amigdala ise tehdit algısında ani tepkiler üretirken, bu yapının aşırı uyarılması kontrolsüz duygusal tepkilere neden olabilir. Ayrıca dopamin düzeyleriyle ilişkilendirilen ödül hassasiyeti de bireyin kısa vadeli hazlara yönelmesini  güçlendirebilir.

Aşırı dürtüsellik; öfke patlamaları, pişmanlıkla sonuçlanan kararlar, ilişkisel çatışmalar, bağımlılık geliştirme eğilimi ve akademik ya da mesleki başarısızlık gibi birçok probleme yol açabilir. Özellikle ergenlik döneminde gelişmekte olan frontal korteks nedeniyle gençlerde dürtüsel davranışlar daha sık gözlemlenir.

Düzenli yoga ve meditasyon uygulamaları, dürtüselliği azaltmada etkili yöntemler arasında yer alıyor. Özellikle nefes farkındalığı, bireyin duygusal yoğunluk anlarında otomatik pilottan çıkarak tepki yerine bilinçli cevap vermesini sağlıyor. Nefese odaklanmak, sempatik sinir sisteminin aşırı uyarımını azaltıyor ve prefrontal korteksin işlevini güçlendiriyor. Bu da bireyin dürtüsünü fark edip yönetmesini kolaylaştırıyor.

Dürtüsellik, çok boyutlu bir kavram olarak yalnızca bireysel değil, toplumsal düzeyde de etkilere sebep oluyor. Onunla baş etmenin en etkili yolu, farkındalık temelli yaşam pratiklerini artırmak ve bireyin kendi içsel süreçlerini gözlemleyebilmesine alan açmaktır. Nefes farkındalığı, bu süreçte hem nörofizyolojik hem de psikolojik açıdan etkili bir araç olarak öne çıkıyor.